Η απόσυρση ως άμυνα.

Οι άμυνες έχουν πολλές λειτουργίες που είναι ευεργετικές. Στην αρχή αποτελούν υγιείς και δημιουργικούς τρόπους προσαρμογής του βρέφους στο περιβάλλον του και συνεχίζουν να λειτουργούν προσαρμοστικά σε όλη την διάρκεια της ζωής του. Όταν επιστρατεύονται για να υπερασπίσουν το άτομο από κάποια απειλή, ονομάζονται άμυνες. Ένα άτομο με αμυντική συμπεριφορά προσπαθεί, σε γενικές γραμμές να αποφύγει να διαχειριστεί κάποιο ισχυρό και απειλητικό συναίσθημα, συνήθως το άγχος, καμιά φορά όμως και την υπερβολική θλίψη ή και άλλα αποδιοργανωτικά συναισθήματα, και να διατηρήσει την αυτοεκτίμησή του. Κάθε άτομο εκφράζει μια ιδιαίτερη προτίμηση σε συγκεκριμένες άμυνες οι οποίες έχουν ενσωματωθεί στον τρόπο με τον οποίο αυτό αντιμετωπίζει την πραγματικότητα λόγω: ▪ της ιδιοσυγκρασίας του, ▪ των αρνητικών παραγόντων που το επηρέασαν ψυχικά στη διάρκεια της πρώιμης παιδικής του ηλικίας, ▪ των αμυνών που λειτούργησαν ως πρότυπα ή που διδάχτηκε από γονείς και άλλα σημαντικά πρόσωπα, ▪ των συνεπειών που βίωσε μετά την επιστράτευση συγκεκριμένων αμυνών.

Όταν ένα βρέφος νιώθει υπερβολική διέγερση ή υπερβολικό στρες, συνήθως αποσύρεται και καταφεύγει στον ύπνο. Στην ενήλικη εκδοχή αυτής της κατάστασης το άτομο θα αποχωρήσει από την κοινωνική ή διαπροσωπική περίσταση που το αγχώνει και θα υποκαταστήσει τη διέγερση που προκαλεί η συναναστροφή του με τους άλλους με τον εσωτερικό κόσμο της φαντασίας του. Κάποια άτομα έχουν την τάση να κάνουν χρήση χημικών ουσιών ή και υπερβολικού αλκοόλ προκειμένου να αλλάξουν την συνειδησιακή τους κατάσταση. Αυτή η στάση τους μπορεί επίσης να εκληφθεί ως απόσυρση. Η ανάγκη για απόσυρση μπορεί να ενισχυθεί από εμπειρίες που αναστάτωσαν συγκινησιακά το βρέφος ή από την αίσθησή της εισβολής από τα άτομα που το φροντίζουν ή και από άλλα άτομα της πρώιμης περιόδου της ζωής του. Το βρέφος τότε αποσύρεται και αποκλείει άλλους τρόπους αντίδρασης στο άγχος.

Το προφανές μειονέκτημα της απόσυρσης είναι ότι απομακρύνει το άτομο από την ενεργητική συμμετοχή του στην επίλυση των διαπροσωπικών του προβλημάτων. Τα άτομα με τέτοιους συντρόφους συχνά δεν γνωρίζουν πώς να τους κάνουν να δείξουν κάποιο είδος συναισθηματικής ανταπόκρισης. Ένα συνηθισμένο παράπονο για το σύντροφό τους είναι ότι «παίζει με το χειριστήριο της τηλεόρασης και αρνείται να μου απαντήσει». Τα άτομα που σε μόνιμη βάση απομονώνουν τον εαυτό τους θέτουν σε δοκιμασία την υπομονή εκείνων που τους αγαπούν, προβάλλοντας αντίσταση στη συναισθηματική αλληλεπίδραση μαζί τους.

Το βασικότερο πλεονέκτημα της απόσυρσης ως αμυντικής στρατηγικής είναι ότι, ενώ πρόκειται για μια διεργασία ψυχολογικής απόδρασης από την πραγματικότητα, απαιτεί σχετικά μικρή παραποίηση αυτής της πραγματικότητας. Οι άνθρωποι που επιστρατεύουν πολύ συχνά την απόσυρση ανακουφίζουν τον εαυτό τους όχι μέσω της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας, αλλά μέσω της φυγής τους από αυτή. Κατά συνέπεια, μπορεί να είναι ασυνήθιστα ευαίσθητοι, συχνά προς μεγάλη έκπληξη αυτών που τους απορρίπτουν επειδή τους θεωρούν αδιάφορους.

Επίσης, παρόλο που ότι από τη φύση τους τα άτομα αυτά δύσκολα εκφράζουν τα συναισθήματά τους, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ικανά να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των άλλων. Στο πιο υγιές επίπεδο αυτής της κατάστασης συναντά κανείς άτομα που διακρίνονται για τη δημιουργικότητά τους: καλλιτέχνες, συγγραφείς, θεωρητικούς επιστήμονες, φιλόσοφους, μυστικιστές και άλλους ιδιαίτερα ταλαντούχους θεατές του κόσμου, η ικανότητα των οποίων να αποτραβιούνται από τη συμβατικότητα της καθημερινής ζωής τούς επιτρέπει να ερμηνεύουν την πραγματικότητα με ιδιαίτερη πρωτοτυπία.

Από το βιβλίο της Nancy McWilliams «Ψυχαναλυτική Διάγνωση», Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα.