Αναζήτηση

Μύθοι και αλήθειες για την αυτοκτονία.

ΖΖ
20 Απρ 2016
διαβάστηκε 5 λεπτά

Ό,τι ξέρουμε για την αυτοκτονία περιέχει ένα μεγάλο αριθμό από ενδιαφέροντα αλλά και σκοτεινά σημεία. Οι άνθρωποι σε γενικές γραμμές δεν είναι μόνο σαστισμένοι και μπερδεμένοι για όσους έχουν αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, αλλά πιστεύουν επίσης μια σειρά από παρανοήσεις για την αυτοκτονία.

Αυτοί είναι μερικοί διαδεδομένοι μύθοι αλλά και αλήθειες για την αυτοκτονία, που διατυπώθηκαν από τον Shneidman το1952 και έχουν ενσωματωθεί σε μεγάλο αριθμό δημοσιεύσεων (π.χ., Shneidman & Mandelkorn,1967):

1. Μύθος: Οι άνθρωποι που μιλούν για αυτοκτονία, δεν αυτοκτονούν. Πραγματικότητα: Από τα 10 άτομα που αυτοκτονούν, οι 8 έχουν δώσει σημαντικές και ξεκάθαρες προειδοποιήσεις της αυτοκτονικής τους πρόθεσης .

2. Μύθος: Η αυτοκτονία συμβαίνει χωρίς προειδοποίηση. Γεγονός: Μελέτες αποκαλύπτουν ότι το αυτοκτονικό άτομο, δίνει πολλές ενδείξεις και προειδοποιήσεις σχετικά με τις αυτοκτονικές του προθέσεις.

3. Μύθος: Οι αυτοκτονικοί άνθρωποι είναι πλήρως αποφασισμένοι να πεθάνουν. Γεγονός: Οι περισσότεροι αυτοκτονικοί άνθρωποι είναι αναποφάσιστοι σχετικά με τη ζωή ή το θάνατο τους. Αντιμετωπίζουν τον θάνατο σαν "τυχερό παιχνίδι", αφήνοντας στους άλλους την ευκαιρία να τους σώσουν. Σχεδόν κανείς δεν αυτοκτονεί χωρίς να αφήσει πισω κάποιους άλλους που γνωρίζουν πώς αισθάνεται.

4. Μύθος: Όταν ένα άτομο είναι αυτοκτονικό, θα είναι για πάντα. Πραγματικότητα: Τα άτομα που θέλουν να αυτοκτονήσουν είναι αυτοκτονικά, για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

5. Μύθος: Οταν υπάρξει βελτίωση μετά από μια αυτοκτονική κρίση, σημαίνει ότι ο κίνδυνος έχει ξεπεραστεί. Γεγονός: Οι περισσότερες αυτοκτονίες συμβαίνουν μέσα σε περίπου τρεις μήνες μετά την έναρξη της "βελτίωσης", όταν το άτομο έχει πλέον την δύναμη και την ενέργεια να βάλει τις νοσηρές σκέψεις και τα συναισθήματα του σε ισχύ.

6. Μύθος: Οι αυτοκτονία χτυπά πολύ πιο συχνά μεταξύ των πλουσίων-ή, αντίθετα, εμφανίζεται αποκλειστικά μεταξύ των φτωχών. Πραγματικότητα: Η αυτοκτονία δεν είναι ούτε ασθένεια των πλούσιων ούτε κατάρα των φτωχών. Θα έλεγε κανείς ότι είναι πολύ "δημοκρατική" και εκπροσωπείται αναλογικά σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας.

7. Μύθος: Η αυτοκτονικότητα είναι κληρονομική. Πραγματικότητα: Η αυτοκτονική διάθεση δεν είναι κληρονομική. Πρόκειται για ένα ατομικό μοτίβο.

8. Μύθος: Όλα τα αυτοκτονικά άτομα είναι ψυχικά ασθενείς, και η αυτοκτονία είναι πάντα η πράξη ενός ψυχωτικού προσώπου. Πραγματικότητα: Οι μελέτες εκατοντάδων γνήσιων σημειωμάτων αυτοκτονίας, δείχνουν ότι παρόλο που το αυτοκτονικό άτομο είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένο, δεν είναι απαραίτητα και ψυχικά άρρωστο.

Υπάρχει επίσης η λανθασμένη αντίληψη ότι μιλάμε για "μύθους" σαν να ξέρουμε τι πραγματικά πιστεύουν οι άνθρωποι . Μελέτες από τους McIntosh et al. (1983) και Leenaars et al. (1988) ασχολούνται με αυτό το θέμα. Τα ευρήματά τους υποστηρίζουν την πεποίθηση ότι το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν στα παραπάνω γεγονότα, είναι αρκετά υψηλό και γενικά πολύ πάνω από ό, τι αναμενόταν από την προηγούμενη ανεπίσημη βιβλιογραφία. Οι άνθρωποι με άμεση εμπειρία της αυτοκτονίας, φαίνεται να γνωρίζουν περισσότερα (Durocher et al., 1989). Από την άλλη πλευρά, οι ηλικιωμένοι φαίνεται να έχουν τις λιγότερες γνώσεις (Leenaars et al., 1991) εξ αιτίας των ηθών που επικρατούσαν στην εποχή τους και δεν επέτρεπαν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με αυτό το θέμα.

Όμως τι κρύβεται πίσω από την απόφαση για αυτοκτονία?

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ διατύπωσε για πρώτη φορά την ψυχαναλυτική προοπτική στις αρχές του εικοστού αιώνα και σε γενικές γραμμές κατέληξε ότι η αυτοκτονία παρακινείται από ασυνείδητες προθέσεις. Ακόμη και αν το άτομο γνωστοποιεί ότι έχει συνειδητά προγραμματισμένη αυτοκτονία, το επίκεντρο της δράσης είναι στο ασυνείδητο. Η βασική αιτία της αυτοκτονίας είναι η εμπειρία μιας απώλειας ή/και απόρριψης ενός ιδιαίτερα σημαντικού προσώπου. Αισθάνεται αρκετά αμφίρροπο δηλ. είναι ταυτόχρονα στοργικό και εχθρικό απέναντι στο χαμένο/απόρριπτικό πρόσωπο ενώ παράλληλα μπορεί να ταυτίζεται με κάποιο άμεσο ή έμμεσο τρόπο, με το πρόσωπο αυτό. Εμφανίζει λοιπό μια υπερβολικά οπισθοδρομική προσκόλληση- μια"ναρκισσιστική ταυτοποίηση "- με το πρόσωπο. Συμπεριφέρεται όπως το άλλο πρόσωπο. Είναι θυμωμένο με το πρόσωπο, στρέφει όμως την εκδικητικότητα και επιθετικότητα που νιώθει, στον ίδιο τον εαυτό του.

Βιώνει μια αίσθηση ενοχής και αυτοκριτικής και είναι πολυ σκληρό με τον εαυτό του. Τελικά με την αυτοκτονία του πετυχαίνει να απομακρύνει τις δολοφονικές επιθυμίες/παρορμήσεις/ανάγκες που είχε εναντίον του ποθητού προσώπου. Η αυτοκτονία λειτουργεί σαν μια εκπλήρωση της τιμωρίας του εαυτού.

Σύμφωνα με τον Aaron Beck και την συμπεριφορική θεωρία, η αυτοκτονία συνδέεται με την κατάθλιψη. Η απελπισία αποτελεί την κρίσιμη σύνδεση μεταξύ κατάθλιψης και πρόθεσης αυτοκτονίας. Η απελπισία, ως έκφραση αρνητικών προσδοκιών, φαίνεται να είναι ο κρίσιμος παράγοντας στην αυτοκτονία. Το αυτοκτονικό άτομο βλέπει την αυτοκτονία ως μόνη δυνατή λύση για το απελπιστικά άλυτο πρόβλημα του (κατάσταση). Βλέπει το μέλλον με τρόπο αρνητικό και συχνά μη ρεαλιστικό. Αναμένει περισσότερη δυστυχία, περισσότερη δυσκολία, περισσότερο απογοήτευση, στέρηση κλπ.

Η άποψη του ατόμου για τον εαυτό του είναι αρνητική, συχνά μη ρεαλιστική. Θεωρεί τον εαυτό του ως ανίκανο, αβοήθητο, και υποβαθμισμένο και τον αντιμετωπίζει με αυτοκριτική, αυτοενοχοποίηση, και με μομφές εναντίον του (με εκφράσεις ενοχής και λύπης). Σκέψεις ότι είναι μόνος, ανεπιθύμητος, αντιπαθής, και ίσως υλικά στερημένος είναι δυνατές. Παρά το γεγονός ότι οι σκέψεις του αυτές είναι αυθαίρετες, θεωρεί ότι δεν υπάρχει καμία εναλλακτική λύση, κι επικυρώνει την εγκυρότητα των σκέψεων αυτών. Οι εν λογω σκέψεις είναι συχνά είναι αυτόματες και ακούσιες, χαρακτηρίζονται από μια σειρά από πιθανές διαστρεβλώσεις τόσο σοβαρές, ώστε να συνιστούν παραμόρφωση π.χ. από υπεργενίκευση, μεγέθυνση, η ελαχιστοποίηση των καταστάσεων της ζωής.

Ο Shneidman από την άλλη, προασπίζεται την πολυπαραγοντική θεωρία για τις αιτίες της αυτοκτονίας και αναφέρει ότι το αυτοκτονικό άτομο είναι σε αφόρητο ψυχικό πόνο και επικεντρώνεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε αυτό το αφόρητο συναίσθημα, ειδικά δε επικεντρώνεται σε έναν συγκεκριμένο (αυθαίρετα επιλεγμένο) τρόπο για να ξεφύγει από αυτό (την αυτοκτονία). Βιώνει μια κατάσταση που είναι τραυματική (π.χ., κακή υγεία, απόρριψη από σύζυγο). Η ιδέα της παύσης (θάνατος, ή αιώνιος ύπνος) παρέχει τη λύση. Επιτρέπει στο αυτοκτονικό άτομο να επιλύσει την αφόρητη κατάσταση της αυτοκαταστροφικότητας, αναστάτωσης, και απομόνωσης του. Επιθυμεί να τερματίσει κάθε συνειδητή εμπειρία. Ο στόχος της αυτοκτονίας είναι η παύση της συνείδησης και το άτομο ενεργεί με σκοπό την επίτευξη και το σκοπό αυτό. Βρίσκεται σε κατάσταση αυξημένης αναστάτωσης π.χ. αισθάνεται εγκλωβισμένο, σε απόρριψη, αποτυχημένο και ιδιαίτερα απελπισμένο και αβοήθητο. Η εσωτερική στάση του ατόμου είναι η αμφιθυμία. Βιώνει ταυτόχρονα αντιφατικά συναισθήματα και στάσεις όχι μόνο προς τον εαυτό του αλλά και προς τους άλλους ανθρώπους, και προς την ίδια την πράξη. Γνωστικά αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα διαστρεβλωμένη, σαν να βλέπει μέσα από τουνελ. Είναι σαν σε κατάσταση μέθης ή υπό την επήρεια ναρκωτικών, εξαιτίας των έντονων συναισθήματων και της διαστρεβλωμένης λογικής και αντίληψής του. Χρειάζεται ή επιθυμεί μια έξοδο. Θέλει να φύγει, να βγεί, να δραπετεύσει, να ξεφύγει, να είναι"αλλού". . . να μην υπάρχει. Υπάρχει ένα σταθερό πρότυπο για την αυτοκτονία. Το αυτοκτονικό άτομο παρουσιάζει μοτίβα συμπεριφοράς που μειώνουν ή περικόπτουν τη ζωή του, που αφαιρούν από τη διάρκειά της ή μειώνουν το πεδίο εφαρμογής της. Τέλος ο Shneidman συμφωνεί πως η αυτοκτονία έχει ασυνείδητες ψυχοδυναμικές συνέπειες.