Και φίλος και θεραπευτής μαζί...γίνεται?

Η Ψυχοθεραπευτική Δεοντολογία και Ηθική απαγορεύει ή τέλος πάντων δεν ενθαρρύνει τη διπλή σχέση μεταξύ θεραπευτή και πελάτη. Ως διπλή σχέση εννοούμε αυτή που υπάρχει κι εκτός του γραφείου του θεραπευτή και μπορεί να είναι επαγγελματική πχ. ο θεραπευτής βλέπει ως πελάτη κάποιον με τον οποίο βρίσκεται εκτός γραφείου σχεδόν καθημερινά κι ανταλλάσσει τα νέα του ή απόψεις σχετικές με κοινωνικά η πολιτικά ζητήματα. Αυτό που δεν είναι αποδεκτό λοιπόν είναι να έχει ο θεραπευτής φιλικές, προσωπικές και πόσω μάλλον συγγενικές σχέσεις με τον πελάτη του.

Πολλές φορές ο υποψήφιος πελάτης, επειδή αισθάνεται ασφάλεια κι εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του φίλου - θεραπευτή, εκδηλώνει την επιθυμία να ξεκινήσει θεραπεία μαζί του. Η άρνηση του φίλου-θεραπευτή μπορεί να είναι πολύ απογοητευτική και να αποτρέπει τον υποψήφιο πελάτη από το να ξεκινήσει θεραπεία που πιθανόν έχει πολύ μεγάλη ανάγκη, με ένα τρίτο ουδέτερο άτομο.

Ας εξετάσουμε λοιπόν κάποιους από τους λόγους που η θεραπεία με τέτοιες συνθήκες δεν θα μπορούσε να είναι καθόλου προς όφελος του πελάτη.

Τι θα έλεγε ο φίλος-θεραπευτής στον φίλο-πελάτη για να του εξηγήσει τις δυσκολίες και τους περιορισμούς μιας τέτοιας διπλής σχέσης?

-Πώς θα μπορούσαμε άραγε να σταματάμε για 50 λεπτά της ώρας να είμαστε φίλοι και να γινόμαστε θεραπευτής-πελάτης?

-Πόσο θα μπορούσαμε να κρατήσουμε τα χρονικά όρια της θεραπείας? Δε θα σου κακοφαινόταν αν έπρεπε να σηματοδοτήσω το τέλος της συνεδρίας και να μεταθέσω τη συνέχεια της συζήτησής μας για την επόμενη φορά? Δε θα ένοιωθες ότι είμαι αυστηρός και ότι απομακρύνομαι από τη φιλική μας σχέση, ότι νοιάζομαι λιγότερο, ότι δε κάνω κάποια διάκριση σε σένα σε σχέση με τους άλλους πελάτες μου που δεν είναι φίλοι μου?

-Πώς θα μπορούσες να εισέλθεις στη μεταβίβαση, την ψυχική εκείνη κατάσταση που ο θεραπευτής παίρνει ασυνείδητα τη θέση κι εγείρει τα συναισθήματα που στο παρελθόν προερχόταν από κάποιον σημαντικό Άλλο (γονιό, δάσκαλο, αδερφό κ.α.) και με τον οποίο υπάρχουν «ανοιχτά θέματα». Αν ο θεραπευτής είναι ένα τρίτο, ουδέτερο άτομο, η μεταβίβαση μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα πολύτιμο εργαλείο για να αναγνωρίσει ο πελάτης τις δυσκολίες και τα αληθινά συναισθήματα που του προκαλεί η σχέση αυτή, ενώ στην προηγούμενη περίπτωση το εργαλείο αυτό θα αχρηστευτεί.

-Πώς θα ακούσεις τις επισημάνσεις, τις πιθανές ερμηνείες γεγονότων και τους αντικατοπτρισμούς των συναισθημάτων σου, χωρίς να επηρεαστείς από αυτά που ήδη γνωρίζεις για μένα και την προσωπική ζωή μου εν γένει. Για παράδειγμα, αν εγώ είμαι χωρισμένος μετά από ένα πολύ επεισοδιακό κι επίπονο διαζύγιο, πώς θα δεχτείς τις προκλήσεις μου να σκεφτείς μια άλλη πλευρά του θέματος που σε απασχολεί σχετικά με τον δικό σου επικείμενο χωρισμό?

Κάποιος εδώ μπορεί να σκεφτεί ότι σε αυτή την περίπτωση, ο πελάτης θα μπορούσε να ωφεληθεί από τη γνώση και την προσωπική εμπειρία του θεραπευτή πάνω στο θέμα που τον βασανίζει. Όμως αυτό θα μπορούσε να είναι βοηθητικό αν ο θεραπευτής έδινε συμβουλές βασισμένες στη γνώση και την εμπειρία του. Κάτι τέτοιο είναι μακράν αντίθετο και διαφορετικό από αυτό που μέσα στη θεραπεία καλείται να κάνει για να βοηθήσει τον πελάτη του. Ο θεραπευτής δεν κάθεται απέναντι από τον πελάτη για να δίνει συμβουλές. Είναι εκεί απόλυτα παρών στη διαδικασία, αφήνοντας πίσω τις προσωπικές σκέψεις, εκτιμήσεις και συναισθήματα που προέρχονται από όσα ακούει από τον πελάτη του. Η ώρα αυτή είναι απολύτως αφιερωμένη στον πελάτη. Ο θεραπευτής εκπαιδεύεται να παίρνει απόσταση από τις δικές του ανάγκες την ώρα της θεραπείας και να επικεντρώνεται μόνο στις ανάγκες του πελάτη του. Σε αυτό βοηθιέται κι από την εποπτεία που παίρνει από τρίτο πρόσωπο, έναν κατάλληλα επίσης εκπαιδευμένο θεραπευτή-επόπτη.

Επιπλέον, ο θεραπευτής προσπαθεί να αντικατοπτρίσει τα συναισθήματα του θεραπευόμενου, να τον βοηθήσει να τα βιώσει και να τα αναγνωρίσει και ίσως να προκαλέσει τις άμυνές του που τον εμποδίζουν να αλλάξει και να οδηγηθεί σε ένα πιο ανεξάρτητο κι ελεύθερο εαυτό.

Αν προυπάρχει σχέση μεταξύ των δύο, ο θεραπευόμενος είναι πολύ πιθανό να αντιδράσει αρνητικά, φέρνοντας περισσότερες άμυνες στη θεραπεία και να απομακρύνεται έτσι συνεχώς από το στόχο του. Είναι πολύ πιθανό σκέψεις όπως:

¨Α! μου τα λέει αυτά γιατί ο ίδιος πληγώθηκε από την προσωπική του ιστορία…σε μένα δεν ισχύει αυτό..¨

¨Ώστε σκέφτεται έτσι για μένα! Δε το περίμενα από αυτόν, νόμιζα ότι με συμπαθούσε..¨

¨Χμ, μου το λέει τώρα αυτό γιατί θέλει κι εγώ να αντιδράσω όπως εκείνος στην περίπτωση με την διάλυση της σχέσης του!¨

Οι παγίδες είναι πολλές όπως καταλαβαίνει κανείς.

Η θεραπεία δεν είναι φιλική σχέση. Είναι μια σχέση ιδιαίτερη, περιορισμένη και πολύ δυνατή. Είναι μια ισότιμη σχέση που χτίζεται βήμα-βήμα με τον θεραπευτή να είναι εκεί παρών, όχι σαν σοφός παντογνώστης, ούτε σαν μάγος που μπορεί να λύσει όλα μας τα προβλήματα. Είναι ο βοηθός, ο συνοδοιπόρος κι ο οδηγός στο σκοτεινό ταξίδι της αυτογνωσίας και της αυτοΐασής μας. Κρατάει ένα φανάρι αναμμένο πάντα για μας, όμως ξέρει ότι τον δρόμο μέσα στο λαβύρινθο που βρισκόμαστε παρέα, τον γνωρίζουμε μόνο εμείς. Ο ίδιος μας ενθαρρύνει και μας προτρέπει να συνεχίσουμε όταν βρισκόμαστε μπροστά στις δυσκολίες που οι ίδιες οι άμυνές μας φέρνουν στο δρόμο μας. Ξέρει πως χρειάζεται η δέσμευσή μας και η επιμονή μας για να αφήσουμε πίσω τα βαρίδια που μας κρατούν καθηλωμένους και μας ενθαρρύνει να συνεχίσουμε προς την αναζήτηση της επίγνωσης.

Είμαστε παρέα σε αυτή την περιπέτεια. Εμείς με τη θέλησή μας να δεσμευτούμε και να δουλέψουμε στην κατεύθυνση της ευτυχίας μας κι αυτός με τη γνώση ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και με την πίστη στη δύναμή μας αυτή.